Балалардың сөйлеу дамуында отбасының рөлі

Балалардың сөйлеу дамуында отбасының рөлі

Қазіргі балаларда сөйлеу бұрынғыдай құрдастарына қарағанда баяу және кеш қалыптасады және бұл жаһандық үрдіс. Мұндай кідірістің жаһандық себептері нақты белгісіз. Алайда, бұл кейбір ата-аналардың қателіктерінен де болуы мүмкін.

Қазіргі балалар құрдастарымен және достарымен сөйлеу қарым-қатынасынан айырылған. Бұрындары балалар өздері аулада жүретін: олар әртүрлі жастағы топтар болатын, үлкендері кішілерге қарайтын, ал кішілері үлкендерден үйренетін. Бірлескен ойындар қарым-қатынас дағдыларын дамытып қана қоймай, баланың ойлауын және, тиісінше, оның сөйлеуін дамытатын. Қазір балалардың көпшілігі, әсіресе жасөспірімдер, үйде отырады немесе балабақшаларға, мектептерге, үйірмелерге барады, онда өздігінен ойнауға және қарым-қатынас жасауға мүмкіндік аз.

Сол сияқты отбасындағы қарым-қатынас туралы да айтуға болады, бірінші кезекте ата-аналарымен,оның балаларға жеткіліксіз екені анық. Ата-аналар жұмыс істейді және үнемі бос емес, ал егер олар бос болса, олар балаға басқа компьютерлік ойыншық беруді жөн көреді және өздері телефонда немесе компьютерде отырады.

Бірақ бекер, өйткені ештеңе адамның қарапайым қарым-қатынасы сияқты ойлау мен сөйлеуді жақсартпайды.

Аналары, әкелері, ата-әжелері көп сөйлескен балалар бірден көрінеді: олар ерте сөйлей бастайды, өз ойларын жақсы айтады және әдетте керемет есте сақтайды.

Балалардың тым көп мультфильмдер көруіне жол бермеңіз.

Мультфильмдердің өзінде жаман ештеңе жоқ. Мұнда сұрақ, керісінше, санында.

Егер біз баламен қарым-қатынастың орнына оған әрдайым мультфильмдер қосатын болсақ, онда сөйлеуді дамыту тұрғысынан жақсы ештеңе жоқ. Өйткені, мультфильмдер тек қайталауды үйретеді- бұл эмоцияны да, айтылғанның мағынасын да түсіндірмейтін көрініс.

Мультфильмдерді көп көретін балалар көбінесе олардың тұтас фразаларымен сөйлеседі, бірақ сонымен бірге тіркесті сөйлемде бұл сөз тіркестерін қай жерге кірістіру керектігін түсінбейді, кейде орынсыз қолданады.

Тікелей сөйлесу кезінде қарым-қатынас орын алады, бала айтылған сөздердің мағынасын тереңірек түсінеді, үнемі бір нәрсені нақтылайды немесе түсіндіреді. Ол сөйлеудің белгілі бір заттар мен құбылыстарды ғана емес, эмоцияларды, ойларды, қиялдарды жеткізетінін, салыстыру және қорытынды жасау қабілетін дамытатынын түсінеді. Егер бала тек экранға қарап қайталаса, тіпті күрделі сөйлеу құрылымдары болса да, онда ойлау мен сөйлеудің дамуы болмайды.

Ата-аналар баланың теледидар, компьютер немесе планшет экранында өткізген уақытын бақылауы керек.

Кітаптарды бірлесіп оқу да сөйлеу тілінің дамуына жақсы әсер етеді. Бала кітап оқыған ананы мультфильмдер сияқты тыңдайды. Сонымен, айырмашылық неде және оқудың неліктен пайдасы бар? Айырмашылық бар: бала жай көрермен емес - ол толыққанды қатысушы. Әсіресе, егер анасы дұрыс оқыса: сұрақтар қояды, шегіністер жасайды, кітапта кім жақсы, кім жаман және неге екенін сұрайды.

Өз балаларыңыз үшін құрдастармен өзара әрекеттесуді, отбасылық мазмұнды өзара қарым қатынасты ұйымдастырыңыз және кітап оқуға уақыт бөліңіз.

№19 ОМ мұғалім-логопедтері: А.А. Искендирова

                                                                                                 В.Ф. Фетодова